“The creative habit” ένα βιβλίο για τη δημιουργικότητα

Τη Μαρία τη γνώρισα στο Κουμπί Coffee & Crafts και από την πρώτη στιγμή ένιωσα πως είναι ένας άνθρωπος που αντιμετωπίζει τη δημιουργικότητα με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Όταν μάλιστα συνειδητοποίησα ότι δεν θα κατάφερνα να παρακολουθήσω το εργαστήρι “Γνωριμία με την εικαστική αυτογνωσία“, που διοργάνωσε στο Κουμπί Coffee & Crafts, αρχικά στεναχωρέθηκα και μετά είπα “Μαρία πρέπει να γράψεις ένα guest post” και για καλή μου τύχη, αυτή δέχτηκε. Επέλεξε λοιπόν να γράψει για ένα βιβλίο για τη δημιουργικότητά, που το διάβασε, το χάρηκε και θέλει να το μοιραστεί μαζί μας. Πρόκειται για το βιβλίο “The Creative Habit : Learn it and Use It for Life” της Twyla Tharp, το οποίο έχω ήδη προσθέσει στα βιβλία που θα διαβάσω το 2019. Σας παραδίδω λοιπόν τις φωτογραφίες της Μαρίας και τις σκέψεις της για το βιβλίο, όλα όσα ενδιαφέροντα εντόπισε σε αυτό και μετά θα μάθετε και ποια είναι η Μαρία.

Κάθε άνθρωπος που εμπλέκεται με οποιονδήποτε τρόπο σε κάποια δημιουργική διαδικασία έχει αναρωτηθεί “Τι είναι η δημιουργικότητα;”. Ίσως μάλιστα να έχει προσπαθήσει να την αποδεχτεί, να την επιδιώξει, να την προσκαλέσει, να την διοχετεύσει και να την εκφράσει και ίσως ακόμα να την εξηγήσει και να την κατανοήσει. Αν και η δημιουργικότητα αποτελεί αντικείμενο μελετών ως προς το ποιες γνωστικές και μη διαδικασίες ενεργοποιούνται, για τους περισσότερους έχει τη μορφή του “απρόσμενου επισκέπτη”. H Twyla Tharp, όντας η ίδια δημιουργός εδώ και αρκετές δεκαετίες, υποστηρίζει ότι η δημιουργικότητα είναι μια συνήθεια. Συνήθεια την οποία μπορείς να καλλιεργήσεις. Όλοι έχουμε ρουτίνες στην καθημερινότητα μας, είτε συνειδητές, είτε όχι. Με τις ρουτίνες μπορούμε να διαμορφώσουμε τις συνθήκες, να καλλιεργήσουμε ένα γόνιμο έδαφος για την δημιουργικότητα. Δεν υπάρχουν ιδανικές συνθήκες για την δημιουργικότητα.

Δημιουργικότητα και φόβοι

Βρίσκω παρήγορο το ότι η ίδια μετά από τόσα χρόνια αναγνωρίζει 5 μεγάλους φόβους, λίγο πολύ κοινοί για όλους μας:

1. Θα γίνω περίγελος
2. Κάποιος το έχει ξανακάνει
3. Δεν έχω τίποτα αξιόλογο να πω
4. Κάποιος που αγαπάω θα δυσαρεστηθεί
5. Η ιδέα δεν θα είναι τόσο καλή όσο φαντάστηκα.

Θεωρεί σημαντικό ο κάθε δημιουργός να απαντήσει και να αντικαταστήσει κάθε μια από αυτές τις πεποιθήσεις. Όταν δημιουργεί η Twyla Tharp, αποκόπτεται σχεδόν από κάθε τι που μπορεί να της αποσπάσει την προσοχή. Ξέρει τι είναι αυτό που της αποσπάει την προσοχή. Το μάντεψες; Ναι, είναι συνήθως οι φόβοι. Αν την ρωτήσεις: “Που βρίσκεις ιδέες;”, θα σου απαντήσει: “Που βρίσκεις τον αέρα που αναπνέεις;”. Θεωρεί πως οι μεγάλες ιδέες έρχονται με μυστηριώδη τρόπο, απρόσκλητες, είναι αυτόνομα πρότζεκτ. Αυτές επηρεάζουν εσένα και όχι εσύ εκείνες. Μη βιαστείς όμως να παραιτηθείς! Κάθε άλλο. Τι μπορείς να κάνεις;

Ψάξε για μικρές ιδέες.

Χωρίς αυτές δεν υπάρχουν μεγάλες ιδέες.

Πως οργανώνει τις ιδέες της

Ο καθένας έχει ένα δικό του σύστημα να οργανώνει τις ιδέες του. ‘Η έχεις ένα σύστημα που δεν το αλλάζεις με τίποτα ή αναζητάς νέες ιδέες για οργάνωση. Το σύστημα που χρησιμοποιεί η ίδια είναι η αρχειοθέτηση μέσα σε κουτιά. Το έχει προτείνει και υιοθετήσει και ο Austin Kleon. Κάθε πρότζεκτ της έχει το δικό του κουτί όπου βάζει μέσα όλα όσα την ενέπνευσαν και θέλει να θυμάται. Μπορείς αργότερα να δεις τις λεπτομέρειες ακόμα και να χαρτογραφήσεις μια πορεία που σχηματίζει το περιεχόμενο τους.

Βιβλία, δημιουργικότητα και έμπνευση

Για ποιους λόγους διαβάζει; Κυρίως για να αναπτυχθεί, να εξελιχθεί αλλά και για έμπνευση. Το ποιος θα είσαι σε 5 χρόνια από σήμερα εξαρτάται από τους ανθρώπους που γνώρισες και τα βιβλία που διάβασες.

Σχεδιασμός και δημιουργικότητα

Οι πιο παραγωγικοί καλλιτέχνες που γνωρίζω έχουν ένα σχέδιο, ένα πλάνο στο μυαλό τους όταν ξεκινούν τη δουλειά. Ξέρουν τι θέλουν να πετύχουν, πως να το πετύχουν και τι να κάνουν αν συναντήσουν εμπόδια. Υπάρχει όμως διαφορά ανάμεσα στον σχεδιασμό και τον υπερβολικό σχεδιασμό, που εμποδίζει την φυσική εξέλιξη της δουλειάς και δεν αφήνει περιθώρια δημιουργικότητας και ευελιξίας. Σχεδίαζε μέχρι ένα σημείο μόνο. Υπάρχουν φυσικά και εμπόδια στον σχεδιασμό. Μπορεί να αποτύχει αν εμπλέκονται και άλλοι άνθρωποι, αν υπάρχει τελειομανία στην αρχή ή λάθος υλικά. Ακόμα και η αίσθηση υποχρέωσης, ένα καταπιεστικό “πρέπει” μπορεί να τινάξουν τον σχεδιασμό στον αέρα.

Η τύχη είναι δεξιότητα που καλλιεργείται

Επιτυχία ή ατύχημα; Ο Charles Goodyear (αυτοδίδακτος χημικός και εφευρέτης του 1800) μετά από πολλά χρόνια πειραματισμού ανακαλύπτει έπειτα από ένα “ατύχημα” την συνταγή για το ελαστικό υλικό. Ονόμασε την διαδικασία βουλκανισμό και σήμερα κάθε χρήση ελαστικού βασίζεται σ’ αυτή τη διαδικασία. Πρόκειται για ένα από τα πιο ευτυχή ατυχήματα στην βιομηχανική επιστήμη. Ο ίδιος φυσικά δεν το είδε ποτέ έτσι. Άθελα του απέδειξε πως ο πειραματισμός ανοίγει την πόρτα στην τύχη. Θα μπορούσε να είχε συμβεί σε οποιονδήποτε, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Όσο πιο πολύ εξασκείσαι, τόσο πιο “τυχερός” θα είσαι.

“Όποιον οι θεοί θέλουν να καταστρέψουν, του δίνουν άπειρα εφόδια.”

Ο Yogi Berra (ένας από τους πιο αναγνωρισμένους και επιτυχημένους παίκτες του baseball στην ιστορία του αθλήματος) κάποτε ζήτησε από τον πατέρα του ως χριστουγεννιάτικο δώρο μια μπάλα, ένα γάντι και ένα μπαστούνι baseball. “Ποιο από τα 3 θέλεις;” τον ρώτησε ο πατέρας, “ως καλός γονιός δεν μπορώ να σου τα δώσω όλα. Όμως αν παίρνεις το baseball στα σοβαρά, θα σκεφτείς κάποιον τρόπο να πάρεις και τα άλλα δυο”. Ήθελε να του δώσει το μήνυμα: μάθε να κάνεις μόνος σου ότι χρειάζεσαι, χωρίς να περιμένεις από άλλους τη λύση. Είναι ο μόνος τρόπος να βελτιώσεις τις δεξιότητες σου.

Η ιδιοσυγκρασία σου ίσως να μην αλλάζει, αλλά όλες οι δεξιότητες μαθαίνονται. Υπήρξαν πολλές δεξιότητες που χρειάστηκε να καλλιεργήσει η Twyla Tharp πέρα από το κυρίως αντικείμενο της. Η θέληση της να βελτιωθεί την ώθησε στο να καλλιεργήσει δεξιότητες μουσικές, υποκριτικές, εικαστικές, γλυπτικές, ψυχολογικές, θεατρικές, σχεδιαστικές, επιχειρηματικές, διαφημιστικές, αθλητικές, λογοτεχνικές, ενθάρρυνσης. Μα πιο σημαντική από όλες θεωρεί μέχρι σήμερα την ικανότητα να οργανώνει το χρόνο της .

Ο Henri Matisse (ζωγράφος και εικαστικός μοντέρνας τέχνης) ήταν κατάκοιτος τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Κουνούσε μόνο χέρια και τη φαντασία του, όμως δεν σταμάτησε. Το μυαλό του δε σταματούσε να δημιουργεί παρά τους περιορισμούς. Βρήκε νέο τρόπο να δουλέψει με τα paper cutouts, μια τεχνική όπου κόβοντας χαρτιά δημιουργούσε μια νέα σύνθεση, ένα νέο έργο. Δεν θα δημιουργούσε αυτό το υλικό αν δεν στερούνταν όλες τις άλλες δεξιότητες του. Ο περιορισμός τον οδήγησε στη δημιουργικότητα. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ήταν δημιουργικός παρά τους περιορισμούς, αλλά ίσως να ήταν δημιουργικός ακριβώς εξαιτίας των περιορισμών του.

Ο λάκκος, η δημιουργικότητα και η ευελιξία

Ο “λάκκος” έχει πολλές μορφές και αιτίες. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας κακής ιδέας, κακός συγχρονισμός (timing), ή κακές συνθήκες. Ωστόσο η πιο συχνή αιτία είναι η προσκόλληση σε δοκιμασμένες μεθόδους του παρελθόντος. Οι αλλαγές είναι απαραίτητες αλλά για να μπορέσεις να τις κάνεις, πρέπει πρώτα να κοιτάξεις καλά και να αναγνωρίσεις την ανάγκη για αλλαγή. Ίσως να χρειαστεί ακόμα και να τα αμφισβητήσεις όλα. Όλα εκτός από την ικανότητα σου να βγεις από το λάκκο.

Ο ορισμός της για τον δημιουργικό οίστρο

Είναι τα μεγάλα διαστήματα όπου όλα βαίνουν με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Δεν το συνειδητοποιείς ώσπου να τελειώσει. Δεν έχει ευδιάκριτο αρχή και τέλος αλλά εσύ το ξέρεις και φαίνεται στη δουλειά σου.

Αποτυχία και δημιουργικότητα

Η αποτυχία είναι αναπόφευκτη (όπως ο θάνατος και οι φόροι, μας ενημερώνει). Οι αποτυχίες σε κάνουν ταπεινό. Οι προσωπικές αποτυχίες είναι οι πιο σημαντικές και οι πιο διδακτικές σε σύγκριση με τις δημόσιες. Είναι επώδυνες και απαραίτητες. Όσο πιο επώδυνες είναι τόσο πιο απίθανο είναι να επαναλάβεις το λάθος σου. Η συμβουλή που δίνει εδώ είναι να ξεχάσεις πόσο σε πόνεσε η αποτυχία σου και κρατήσεις τι σου δίδαξε. Για να αποκομίσεις το μέγιστο όφελος από την αποτυχία πρέπει να καταλάβεις τους λόγους που σε οδήγησαν στην αποτυχία. Ήταν αποτυχία δεξιοτήτων; Νοοτροπίας; Ορθής κρίσης στην απόφαση; Αντοχή να υποστηρίξεις σε χρόνο τη δουλειά σου ή λόγω επανάληψης παλιών επιτυχιών ή μήπως άρνησης να αντιμετωπίσεις τα εμπόδια (εσωτερικά και εξωτερικά) για παράδειγμα αναβλητικότητα; Μήπως ήταν άρνηση για αλλαγή;

Η μαεστρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αισιοδοξία

Προτείνει μια ενδιαφέρουσα άσκηση για να εξερευνήσει κάποιος την δημιουργικότητα του. Να φτιάξει την δημιουργική του αυτοβιογραφία. Είναι ένα ερωτηματολόγιο με 33 ερωτήσεις που αποτελούν όλες μαζί μια άσκηση. Ουσιαστικά καλεί τον αναγνώστη να εξερευνήσει θέματα όπως:

• Η πρώτη δημιουργική στιγμή που θυμάσαι.
• Η καλύτερη ιδέα που είχες ποτέ.
• Οι δημιουργικές σου φιλοδοξίες και τα εμπόδια σου.

Έχει βοηθήσει την ίδια στο παρελθόν να “ξεμπλοκάρει”, σε στιγμές που το χρειαζόταν.

Ποια είναι λοιπόν η Twyla Tharp για την οποία μιλάμε τόση ώρα;

Είναι μια πολυβραβευμένη χορεύτρια, συγγραφέας και χορογράφος με πάνω από 160 έργα στο ενεργητικό της. Το καλλιτεχνικό της έργο ξεπερνάει τα όρια του μπαλέτου και του μοντέρνου χορού. Γεννήθηκε το 1941 και σήμερα ζει και εργάζεται στην Νέα Υόρκη. Έχει γράψει επίσης το “Push comes to shove” και το “The Collaborative Habit“.

Λίγα λόγια για εμένα

Είμαι η Μαρία και αγαπώ τα βιβλία, ό,τι έχει σχέση με την δημιουργική διαδικασία και την προσωπική ανάπτυξη, οπότε αυτό το βιβλίο είναι 3 στα 3! Δεν ακολούθησα τη συμβουλή της γιαγιάς μου «Βάλε παιδί μου ένα βραχιόλι στο χέρι σου και μετά κάνε οικογένεια». Εγώ τα έκανα ανάποδα, πρώτα έκανα οικογένεια και μετά (με ότι φαιά ουσία απέμεινε από τα κου-πε-πε) σπούδασα αυτό που αγαπούσα απ’ όταν ήμουν μαθήτρια: Ψυχολογία. Παράλληλα με όλα αυτά πάντα με κάτι δημιουργικό καταπιάνομαι, από πλέξιμο, ράψιμο, κατασκευή κοσμημάτων, ζωγραφική, πηλό, fimo.

Δεν ήμουν πάντα crafty. Κάθε άλλο. Η αφορμή να ξεκινήσω ήταν όταν το τυπογραφείο μου παρέδωσε 500 οβάλ προσκλητήρια γάμου. Με μια έκπληξη για μένα. Μου έδωσε και δυο σακουλάκια μικροσκοπικά φιογκάκια. Που όπως ίσως ήδη υποψιάζεσαι έπρεπε να κολλήσω εγώ πάνω στα προσκλητήρια. Εκεί που ετοιμαζόμουν να κάνω πέρα τα έπιπλα του σπιτιού, να απλώσω τα προσκλητήρια σε κάθε οριζόντια επιφάνεια και να αρχίσω να κολλάω με υγρή κόλλα UHU (η μόνη κόλλα που γνώριζα τότε), με έσωσε μια φίλη παρουσιάζοντας μου το… θερμοπίστολο. Αφού τελείωσα με τα προσκλητήρια άρχισα να κολλάω, να σουλουπώνω και να διακοσμώ σχεδόν ότι βρισκόταν μπροστά μου. Από τότε είναι το αγαπημένο μου εργαλείο- και πώς να μην είναι μ’ αυτό που γλίτωσα;

Για μένα δεν υπάρχει σαφές όριο μεταξύ δημιουργίας και ψυχοθεραπείας. Το ένα οδηγεί στο άλλο, είτε εσκεμμένα και συνειδητά, είτε όχι. Ό,τι συμβαίνει όταν δημιουργούμε το θεωρώ μαγικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι όποιος κάνει ψυχοθεραπεία μαθαίνει να πλέκει ή να ζωγραφίζει, πάντως σίγουρα ανακαλύπτει πτυχές του που δεν είχε ανακαλύψει και αξιοποιεί όλα του τα εφόδια με κάποιο δημιουργικό τρόπο για να αλλάξει αυτό που επιθυμεί. Άρα πάλι εμπλέκεται η δημιουργική διαδικασία, απλά με διαφορετικά υλικά.

Εδώ και ένα χρόνο blogάρω κιόλας. Εδώ θα με βρεις στο blog, στο Facebook και στο Instagram. Επίσης θα με βρεις και στο Serial Crafter Family ως blog, αλλά και στο Facebook, και στο Instagram.