Μπαζάρ χειροποίητων: Προτάσεις και συμβουλές για όλους

Από το 2010 που ξεκίνησα αυτό το μακρύ ταξίδι μέσα στην ντουλάπα μου, αγαπώ το χειροποίητο όλο και περισσότερο και αναζητώ ευκαιρίες να «εκτίθεμαι» σε αυτό με κάθε πιθανό τρόπο. Έχω δώσει το παρόν ως λάτρης και αγοραστής του χειροποίητου σε πάρα πολλά μπαζάρ, έχω συμμετέχει σε κάποια λίγα ως εκθέτης και έχω γνωρίσει πάρα πολλούς δημιουργούς που συμμετέχουν. Μετά από όλα αυτά, έχω σχηματίσει μια πολύ ξεκάθαρη γνώμη και έχω να δώσω μπόλικες συμβουλές προς όλους τους εμπλεκόμενους. Πάντα με πολλή αγάπη και καλή διάθεση.

Αγαπητέ επισκέπτη και πιθανέ αγοραστή,

• Οργανώσου! Κάνε μια λίστα με όλα τα δώρα που θα κάνεις το επόμενο εξάμηνο (πρόσωπο, ιδέες και ποσό) και πάρ’ την μαζί σου σε όλα τα μπαζάρ που θα πας. Το να έχεις ένα πλάνο χειροποίητων «αναγκών» βοηθάει πάρα πολύ. Δε θα γλυτώσεις τις παρορμητικές αγορές αλλά βοηθάει.
• Στάσου! Μύγδαλα! Πάρε το χρόνο σου, στάσου σε κάθε δημιουργό, δες τι έχει φτιάξει, μίλα του, δώσ’ του λίγο από το χρόνο σου και λίγο από την αγάπη σου. Ξέρεις πόσο ευάλωτος νιώθει εκεί εκτεθειμένος σε εσένα και σε άλλους αγνώστους; Δώσ’ του ένα λόγο, να πάει σπίτι να λιποθυμήσει από την κούραση το βράδυ, με χαμόγελο. Μην τον ξεπετάς με μια βλοσυρή και φευγαλέα ματιά. Επισκέπτης σε μπαζάρ χειροποίητων είσαι. Όχι ο Παχατουρίδης σε έκθεση μοντέρνας τέχνης.
• Δες το σαν μια έξοδο! Κάνε την εμπειρία να μετρήσει για εσένα πρώτα από όλα. Βάλε τα καλά σου και στολίσου. Πήγαινε με παρέα και μετά πάτε και για έναν καφέ ή κατιτίς. Το να πηγαίνεις σε ένα μπαζάρ χειροποίητων δεν είναι μια επίσκεψη στη λαϊκή για τα ζαρζαβάτια της εβδομάδας. Είναι μια γιορτή του χειροποίητου και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται.
• Μην λες «Είναι ακριβό». Ξέρεις πόσο πολύ πονάει αυτό; Στην πραγματικότητα εννοείς «Δεν έχω την οικονομική άνεση να το αγοράσω» και αυτό είναι οκ! Μου συμβαίνει συνέχεια αλλά το αντιμετωπίζω. Ξέρεις το χειροποίητο είναι μοναδικό και έχει αξία ανεκτίμητη. Ξέρεις πόσα μερόνυχτα βασανίστηκε ο δημιουργός για να το τιμολογήσει έτσι ώστε να είναι όλοι ευχαριστημένοι; Μην το συγκρίνεις με τα τυποποιημένα πράγματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο γιατί είναι πολύ άδικο αυτό.

• Μην κάνεις παζάρια. Αυτά είναι καλά στα παλιατζίδικα και στη λαϊκή. Όχι εκεί που κάποιος έχει φάει μερόνυχτα για να φτιάξει κάτι και έχει λιώσει για να είναι εκεί στο μπαζάρ από το πρωί μέχρι το βράδυ μπας και καταφέρει να βγάλει το κόστος της συμμετοχής του. Στην τελική δεν πάει να σου πουλήσει είδη πρώτης ανάγκης αλλά μια μικρή πολυτέλεια που αν δεν αντέχεις να την αγοράσεις, μπορείς να ζήσεις και χωρίς αυτήν.
• Μην λες «Αυτό μπορώ να το κάνω και εγώ». Ο δημιουργός και εγώ μαζί του δεν σκοπεύουμε να σε αμφισβητήσουμε για τις ικανότητες και τις δυνατότητες που έχεις. Εγώ προσωπικά είμαι σίγουρη ότι μπορείς να κάνεις τα πάντα. Όταν θα βρεις χρόνο και τη διάθεση και τα κατάλληλα υλικά και την όρεξη και τη διάθεση και την έμπνευση. Μέχρι τότε, μπορείς απλά να το σκέφτεσαι για να σου δίνει κουράγιο και εμπιστοσύνη για το μέλλον και να μην το πετάς με απαξιωτικό τρόπο στη μούρη του δημιουργού. Δεν είναι εκεί για να σε προσλάβει βοηθό ή για να σε αμφισβητήσει ή για να ανεβάσει την αυτοπεποίθησή σου.
• Μην πας για να αντιγράψεις. Πήγαινε για να αγοράσεις, για να χαρείς, για να γνωρίσεις από κοντά δημιουργούς και για να εμπνευστείς. Το ότι κάποιος έκανε κάτι και ενδεχομένως είχε επιτυχία (πώς μπορείς να είσαι σίγουρη;) δεν σημαίνει πως αν το αντιγράψεις θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Εξάλλου αν θέλεις να βρεις ιδέες να δοκιμάσεις, το internet είναι ο καλύτερός σου φίλος. Ό,τι είναι τάση τώρα σε Αμερική και Ευρώπη θα έρθει αύριο (ίσως και μεθαύριο) στην Ελλάδα. Και σίγουρα μην ρωτάς «Πώς το έκανες αυτό;». Δεν εκπροσωπεί έναν εκπαιδευτικό φορέα εκεί και σίγουρα τέτοιες ερωτήσεις τού προκαλούν ανασφάλεια και αμηχανία. Στην τελική γιατί να σου πει; Εσύ αν ήσουν στη θέση του, θα απαντούσες;
• Πάρε τον δημιουργό μαζί σου. Ζήτα καρτούλα, στοιχεία επικοινωνίας ή ό,τι άλλο έχει να σου δώσει για να τον τσεκάρεις αφού φύγεις. Και να τον τσεκάρεις αφού φύγεις. Σίγουρα ηλεκτρονικά θα έχει πολύ περισσότερα να σου δείξει από ότι σε ένα τραπέζι ενός μπαζάρ. Εξάλλου το γεγονός ότι σήμερα δεν έχεις τα χρήματα να αγοράσεις κάτι δε σημαίνει πως δε θα τα έχεις και αύριο. Μπορείς να παραγγείλεις κάτι εκ των υστέρων όταν οι συνθήκες θα είναι καλύτερες για εσένα.

Αγαπητέ δημιουργέ και καλλιτέχνη της καρδιάς μου,

• Δικτυώσου! Γίνε μέλος σε διάφορα groups στο facebook που ενημερώνουν ή διοργανώνουν μπαζάρ για να αρχίσεις να έχεις μια εικόνα του τι παίζει στην πόλη σου ή κοντά σου. Και φυσικά μίλα με ανθρώπους που συμμετέχουν σε μπαζάρ. Θα έχουν πολλά και χρήσιμα να σου πουν.
• Πάρε τους δρόμους και γίνε τακτικός επισκέπτης. Άρχισε να πηγαίνεις σε μπαζάρ χειροποίητων, συστηματικά. Όχι για να αντιγράψεις αλλά για να νιώσεις και να καταλάβεις τι συμβαίνει στο καθένα. Τι κόσμος πάει, τι θα ήθελε αυτός ο κόσμος να αγοράσει, τι μέγεθος έχουν, πόσες μέρες κρατάνε, τι συμβαίνει ανά εποχή, πότε είναι η καλύτερη εποχή για τα δικά σου πράγματα, τι πρέπει να κάνεις για να συμμετέχεις σε επόμενο. Μίλα με τους διοργανωτές και μάθε όλα όσα πρέπει να μάθεις.
• Κάνε εντατική έρευνα στo internet. Θα το ξαναγράψω για να το εμπεδώσεις. Ό,τι είναι τάση τώρα σε Αμερική και Ευρώπη θα έρθει αύριο (ίσως και μεθαύριο) στην Ελλάδα. Η έρευνα θα σε βοηθήσει να βρεις τι θα «πουλάει» αύριο ή/και τι δεν υπάρχει εκεί έξω για να το κάνεις εσύ και να διαφοροποιηθείς. Η έρευνα είναι το καλύτερό σου εργαλείο, ειδικά όταν γίνεται οργανωμένα και συστηματικά.
• Οργανώσου! Άρχισε επιτέλους να χρησιμοποιείς το Pinterest λίγο πιο σωστά. Δεν είναι για να «χάνεσαι» με τις ώρες αλλά για να οργανώνεις τα ευρήματα των ερευνών σου.
• Ετοίμασε μπόλικο πράμα. Στρίμωξε τον εαυτό σου σε μια ντουλάπα (ή κάπου αλλού) και ξεκίνα την εντατική «παραγωγή». Κανείς δεν πλησιάζει ένα άδειο τραπέζι. Όσο περισσότερα μπορείς να δείξεις τόσο το καλύτερο για όλους. Και πίστεψέ με, δε θα πάνε χαμένα.
• Τιμολόγηση με το χέρι στην καρδιά. Το ξέρω πως αυτό το θέμα πονάει πολύ. Έχω νιώσει το άγχος και τον πόνο πάρα πολλών ανθρώπων όταν φτάνει αυτή η στιγμή. Πρέπει να υπολογίσεις πολλά. Δεν είναι μόνο τα υλικά και το ξέρεις. Είναι ο κόπος σου, ο χρόνος σου, το κόστος της συμμετοχής σου στο μπαζάρ. Το φθηνό είναι δελεαστικό αλλά είναι και επικίνδυνο να πω «α μήπως δεν είναι χειροποίητο;». Το ακριβό είναι αποκαρδιωτικό αν δεν έχω την άνεση αλλά είναι και λίγο τροφή για τη ματαιοδοξία μου αν αντέχω να το αγοράσω. Στάσου κάπου στη μέση και να είσαι δίκαιος με τη δουλειά σου. Να αξίζει τον κόπο αυτό που κάνεις. Αλλιώς μην το κάνεις.

• Η παρουσία σου εκεί πρέπει να είναι ανεπανάληπτη! Οι διοργανωτές θα σου πουν το μέγεθος του χώρου/τραπεζιού που θα έχεις και αν έχεις πάει σε προηγούμενα μπαζάρ (να έχεις πάει βασικά) θα ξέρεις τις δυνατότητες του όγκου της συμμετοχής σου. Σκέψου πώς θα το στήσεις όλο αυτό για να λειτουργήσει σαν ένας μαγνήτης για τον επισκέπτη. Βρες ιδέες για τη διακόσμηση του χώρου που να σου επιτρέπουν να εκθέσεις τα πράγματα όμορφα και αποτελεσματικά. Σκέψου κάθετα και οριζόντια. Κάνε πρόβες στο σπίτι και φωτογράφισε τις πρόβες για να μπορέσεις να το επαναλάβεις εκείνη την ημέρα.
• Μην ξεχάσεις να πάρεις μαζί σου έντυπο υλικό. Μια καρτούλα με όλα τα στοιχεία επικοινωνίας για να σε βρει κάποιος, ίσως μια λίστα που να μπορούν να γράφουν όσοι θέλουν το email τους για να τους ενημερώνεις για τα νέα σου, ένα μικρό εντυπάκι με 2-3 λόγια για εσένα και τις δημιουργίες σου. Το γεγονός ότι δεν έχουν την ημέρα της επίσκεψης χρήματα για να αγοράσουν κάτι δε σημαίνει πως δε θα θέλουν να παραγγείλουν κάτι αργότερα. Πώς θα σε βρουν; Αλήθεια έχεις φροντίσει να έχουν κάτι να βρουν για εσένα μετά; Έχεις φροντίσει να έχεις μια αξιοπρεπή, ηλεκτρονική παρουσία;
• Περιποιήσου τη συσκευασία με μεράκι και αγάπη. Πολλοί αγοράζουν δωράκια για αγαπημένα πρόσωπα. Άλλοι πράγματα για τον εαυτό τους. Και στις δύο περιπτώσεις είναι ένα δώρο το χειροποίητο. Κάν’ το αυτό να φανεί στη συσκευασία, περίλαμπρα. Ειδικά αν η συσκευασία είναι και αυτή χειροποίητη, μπορείς να απογειώσεις την εμπειρία για τον αγοραστή σου. Και μην ξεχάσεις να ρίξεις καρτούλα σου και μέσα στη σακούλα ε; Δεν ξέρεις ποιος θα είναι ο αποδέκτης.
• Φόρα το καλύτερό σου χαμόγελο και κλείδωσε την εσωστρέφειά σου σε ένα συρτάρι όσο πιο καλά μπορείς. Το ξέρω πάρα πολύ καλά πως είναι δύσκολο αλλά αν το προσπαθήσεις θα δεις ότι φορά τη φορά θα βελτιώνεται η κατάσταση. Είναι πολύ δύσκολο να πλησιάσω ένα τραπέζι αν νιώθω πως η παρουσία μου εκεί τρομάζει το δημιουργό.
• Όταν σου κάνουν ένα κομπλιμέντο για τα πράγματα που φτιάχνεις μη λες «ευχαριστώ» λέει η Grace Dobush. Αν πεις “ευχαριστώ” θα τελειώσει η κουβέντα εκεί. Εκμεταλλεύσου τη στιγμή για να πεις κάτι για τα αντικείμενά σου ή για εσένα. Γενικά μη φοβάσαι να μιλήσεις, να συστηθείς, να προτείνεις. Αλλά με ρέγουλα ε; Όχι επιθετικά.

• Αν σε ρωτήσω αν μπορώ να βγάλω φωτογραφίες, μην φοβάσαι. Άσε με. Ξέρω τι φοβάσαι. Θέλω να σε αντιγράψω. Αυτό δεν είναι; Ξέρεις κάτι; Αν αυτό θέλω να κάνω, μπορώ να το κάνω και χωρίς φωτογραφία. Αν είμαι μια τέτοια ανήθικη, θα το κάνω και μόνο βλέποντας τα πράγματά σου. Ή αν έχω τέτοιες προθέσεις, μπορεί και να αγοράσω, για να το δω με την ησυχία μου και να το αντιγράψω καλύτερα. Ξέρεις τι θέλω να πω. Την κακόβουλη ενέργεια δεν μπορείς να τη γλυτώσεις όταν εκτίθεσαι. Αν όμως λειτουργείς κάτω από το φόβο αυτό και με σταματήσεις, θα χάσεις την ευκαιρία σου να γράψω κάτι κολακευτικό για εσένα και να σε διαφημίσω επειδή μου αρέσεις. Στην τελική ρώτα με γιατί θέλω να βγάλω φωτογραφία.
• Μην κάνεις εκπτώσεις. Δεν πουλάς ρούχα του H&M στο μπαζάρ. Αυτά έχουν χαμηλή τιμή γιατί φτιάχνονται μαζικά και οι προσφορές αποσκοπούν στο να πουληθούν μαζικά. Εσύ δε θα ξοδέψεις πολύ λιγότερο χρόνο για να φτιάξεις δύο πράγματα αντί για ένα. Αν εγώ θέλω να αγοράσω δύο, θέλεις καλύτερα να μου κάνεις ένα δωράκι; Μικρό, ταπεινό, όμορφο και συμβολικό; Θα το εκτιμήσω περισσότερο. Άρα ετοίμασε και μερικά μικρά, ταπεινά, όμορφα και συμβολικά δωράκια να έχεις να πεις έμπρακτα το “ευχαριστώ”.
• Πάρε μαζί σου φαγητό και κάτι δημιουργικό να απασχοληθείς τις «νεκρές» ώρες. Ένα τοστάκι, κανένα κρακεράκι, κάτι ελαφρύ και εύκολο να τσιμπολογάς θα σε γλυτώσει από πάρα πολλά περιττά έξοδα. Γιατί θα πεινάσεις και είναι κρίμα ό,τι κερδίσεις να πάει σε λιγουρίτσες αναμονής. Επίσης ξέρεις πόσο γοητευτικός γίνεσαι αν την ώρα που πλησιάσω το τραπέζι σου, σε πετύχω να φτιάχνεις κάτι; Σε λες και μέλι και με λες και αρκούδα.
• Οι άλλοι χειροτέχνες γύρω σου δεν είναι ανταγωνιστές. Είναι άνθρωποι με τις ίδιες ανησυχίες και φόβους και τα ίδια προβλήματα. Έχουν περάσει τα ίδια λούκια και τα ίδια ζόρια. Μίλα μαζί τους, μην τους φοβάσαι. Μην τους ζηλεύεις αν πάνε καλύτερα από εσένα. Κάτι κάνουν διαφορετικό και προσπάθησε να το καταλάβεις. Αν εσύ δεν πήγες καλά σε ένα μπαζάρ, δεν φταίνε αυτοί. Πες «και στα δικά μου» στο επόμενο και πήγαινε να τους συγχαρείς με ειλικρίνεια. Είναι η ελπίδα σου ότι υπάρχει τρόπος να παν τα πράγματα καλύτερα.
• Κάνε απολογισμό και κράτα σημειώσεις. Σε κάθε συμμετοχή. Αυστηρή αλλά δίκαιη αυτοκριτική, κριτική των διοργανωτών, κριτική των επισκεπτών. Γράψε τις σκέψεις σου, μάθε από τα λάθη τα δικά σου και των άλλων και η επόμενη φορά θα είναι καλύτερη.
• Μην απογοητεύεσαι. Τουλάχιστον όχι με την πρώτη ή τη δεύτερη συμμετοχή σε μπαζάρ. Κάνε όλα τα προηγούμενα ξανά και ξανά σε κάθε συμμετοχή και κυρίως πειραματίσου και προσπάθησε να καταλάβεις τι πρέπει να κάνεις για να βελτιωθεί η συμμετοχή σου.

Αγαπητέ διοργανωτή,

• Φρόντισε να το μάθω εγκαίρως ότι γίνεται το μπαζάρ. Διαφήμισέ το επαρκώς και κάνε με να θέλω πολύ να έρθω γιατί αν δεν έρθω, θα χάσω. Μην περιμένεις να σε διαφημίσουν μόνο οι συμμετέχοντες. Καλό είναι να το κάνουν αλλά δεν αρκεί.
• Κάνε τα διαδικαστικά εύκολα, ξεκάθαρα, λιανά και όμορφα. Ψάξου προκαταβολικά, μάθε όλα όσα πρέπει να κάνω ή να κάνεις και ενημέρωσέ με σωστά. Και εγκαίρως. Έχω που έχω το άγχος μου αν θα βρω κάτι αξιόλογο, έχει που έχει το άγχος του αν θα πάνε όλα καλά με τη συμμετοχή του, μην το κάνεις και εσύ χειρότερο. Στην τελική αυτός είναι ο πραγματικός σου ρόλος και στόχος. Να κάνεις μια διοργάνωση με ομαλή προετοιμασία και λειτουργία. Αν θέλεις να ξανάρθουμε. Και οι δύο. Επισκέπτες και χειροτέχνες. Η εποχή των αρπαχτών έχει τελειώσει και πρέπει να το καταλάβεις.
• Δώσε μου κίνητρα για να έρθω. Διάλεξε μέρος με καλή συγκοινωνία για να μπορέσω να έρθω εύκολα. Στήσε ένα ωραίο και γεμάτο πρόγραμμα με παράλληλες δράσεις που να με κάνουν να νιώσω ότι πάω σε μια μεγάλη γιορτή. Στην ανάγκη έλα να με πάρεις από το χέρι για να έρθω. Δεν κυριολεκτώ αλλά υπάρχουν τόσοι τρόποι να με πιάσεις από το χεράκι και να με φέρεις. Τους δοκίμασες όλους; Ακόμα και αυτούς που θα σου μείωναν κάπως το προσωπικό σου κέρδος;
• Δεν μου αρέσει να στριμώχνομαι. Δώσε μου χώρο να περιπλανηθώ χωρίς να νιώθω ότι θα γκρεμίσω κάτι. Θέλω να δω με την ησυχία μου, να σταθώ σε κάθε τραπέζι, να χαζολογήσω και να μιλήσω. Δεν ήρθα να αγοράσω βρακιά από την Κίνα επειδή δεν πρόλαβα το πανηγύρι του Αγίου Μάμα. Θέλω να επενδύσω σε εμένα ή στους φίλους μου. Θέλω το χώρο μου λέμε.

• Θέλω ποικιλία, θέλω να γνωρίσω νέους ανθρώπους, θέλω να δω πράγματα διαφορετικά. Θέλεις να βγεις από την ασφάλεια που σου παρέχουν οι 5-6 ίδιοι χειροτέχνες που συμμετέχουν σε κάθε σου πρωτοβουλία και να δοκιμάσεις να φέρεις και άλλους; Κράτα μια αναλογία σοβαρή που να με κάνει να νιώθω ότι κάθε σου διοργάνωση αξίζει να την επισκεφτώ. 50% παλιοί και 50% καινούριοι; Δίκαιο; Ε αποφάσισε και βλέπουμε.
• Δεν είναι μόνο το κόσμημα άξιο αγοράς. Ναι είναι πολύ κορεσμένο και από την άλλη όσα και να έχει κάποια, πάλι θέλει και άλλα, αλλά με μέτρο ε; Και πάλι κράτα μια αναλογία σοβαρή που να με κάνει να νιώθω ότι θα βρω και εγώ κάτι να αγοράσω που δεν είμαι πολύ φαν. 50% κόσμημα και 50% όλα τα άλλα; Τι λες; Έλα μπορείς.
• Άκου προσεκτικά ό,τι έχουν να σου πουν οι επισκέπτες και οι χειροτέχνες. Ναι το ξέρω πως θα υπάρξουν και γκρίνιες. Δικαιολογημένες ή αδικαιολόγητες. Το ξέρω πως οι περισσότεροι θα έρθουν να σου παραπονεθούν για πράγματα που δεν περνάνε από το χέρι σου. Ή μήπως περνάνε; Τέλος πάντων άκου προσεκτικά και μετά αποφάσισε αν μπορείς να αλλάξεις κάτι και το πώς. Ξέρεις κάτι; Μην με περιμένεις να έρθω να σου γκρινιάξω. Έλα και ρώτα με αν όλα καλά και τι μπορεί να αλλάξει. Ο κόσμος βελτιώνεται μέσα από την δίκαιη αυτοκριτική και την καλόβουλη κριτική και εσύ είσαι μεγάλο παιδί και μπορείς να ξεχωρίσεις, τι είναι τι.

Νομίζω πως κατάφερα να γράψω όλα όσα ήθελα να γράψω αν και πολλά μου ξεφεύγουν. Αυτό το άρθρο είχε ως αφορμή το άγχος μιας μαθήτριάς μου που θα συμμετέχει για πρώτη φορά σε μπαζάρ και έκανα ό,τι μπορούσα για να την ηρεμήσω. Όμως, είναι αφιερωμένο στην καλή φίλη και μαθήτριά μου «Το φουρφούρι» που θεωρώ ότι έχει πλέον πάρει διδακτορικό στο θέμα «συμμετοχή σε μπαζάρ» και συζητάμε τις εμπειρίες της με κάθε ευκαιρία. Εύη the sky is the limit και το ξέρεις!

Θέλω να ευχηθώ καλή επιτυχία σε κάθε διοργανωτή και σε κάθε χειροτέχνη και να υποσχεθώ ότι στο βαθμό που μου επιτρέπουν τα οικονομικά μου θα είμαι εκεί για να υποστηρίζω κάθε ενέργεια ως αγοραστής. Το ότι είμαι και εγώ χειροτέχνης δε σημαίνει πως δεν είμαι και ένας αγοραστής. Το αντίθετο θα έλεγα. Αν εμείς που ασχολούμαστε με την χειροτεχνία δεν υποστηρίζουμε τους χειροτέχνες, πώς περιμένουμε να βελτιωθεί η κατάσταση με τα χειροποίητα; Πώς τολμάμε να πιστέψουμε ότι μια μέρα θα ζούμε κάνοντας αυτό που αγαπάμε αν δεν έχουμε βοηθήσει και άλλους πρώτα; Θέλει μεγάλη και ομαδική προσπάθεια για να αλλάξει η κατάσταση και να βρει το χειροποίητο τη θέση που του ανήκει στην αγορά. Από όλους μας.